Waarom de Belgische arbeidsmarkt het voor bedrijven zo uitdagend maakt

Vonden we in 2013 onze arbeidsmarkt al krap? Dan hadden we geen idee van wat ons 10 jaar later te wachten stond. In 2023 is de krapte maar liefst verdubbeld tegenover de situatie in 2013. Op vandaag kan 1 op 20 jobs niet ingevuld worden. Tien jaar geleden was dat nog 1 op 40 jobs. België is op één na de slechtste leerling van Europa. We laten alleen Tsjechië voorgaan. Zoomen we in op het niveau van Vlaanderen alleen, dan spant Vlaanderen de kroon binnen de EU*.

Hoe dat komt? Twee belangrijke structurele redenen. Enerzijds gaan er meer mensen op pensioen dan dat er jongeren instromen op onze arbeidsmarkt. Daarnaast evolueert onze economie ook sneller dan onze demografie kan bijhouden. Er komen dus meer jobs bij dan dat er mensen beschikbaar zijn. Al zien we hierin wel verschillen in sectoren. 

Wat vacatures vragen, matcht niet met wie beschikbaar is 

Extra uitdagend wordt het doordat de vaardigheden van de mensen op de arbeidsmarkt of van de mensen die afstuderen te weinig inspelen op de noden van de sectoren die boomen. Denk maar aan het weinige aantal leerlingen dat afstudeert in een technische richting of leerlingen die kiezen voor een studierichting bouw bijvoorbeeld terwijl de nood in die sectoren torenhoog is. 

Opvallend is dan weer dat een belangrijk aantal vacatures langer dan een jaar openstaat. Vacatures waarin weinig of geen vaardigheden voor nodig zijn. Het zijn jobs die mensen liever inruilen voor jobs met betere werkomstandigheden. Denk aan fysiek zwaar werk, ploegenwerk of jobs waar veel flexibiliteit gevraagd wordt. 

Hoeveel potentieel is er nog te vinden?

Van wie tussen 25 en 64 jaar is en niet werkt in België is er slechts zo’n 15 % nog werkzoekend. Zo’n 85% wordt beschouwd als inactief. Denk aan zieken, mensen die uit de arbeidsmarkt gestapt zijn of gepensioneerden. Alleen drie landen in de EU doen het op dat vlak slechter dan België. En ook hier zien we significante verschillen tussen Vlaanderen enerzijds en Brussel en Wallonië anderzijds*. 

Inactief betekent niet per se 100% werkonbekwaam 

Het is duidelijk dat het grootste potentieel ligt bij de groep mensen die als inactief wordt beschouwd. Durven we als werkgevers inzoomen op de opportuniteiten die te vinden zijn? Durven beleidsmakers inzoomen op de mogelijkheden die hier schuilen en durven we systemen in vraag te stellen? Want dat inactief niet per definitie 100% werkonbekwaam wil zeggen, opent deuren. 

Wat nu, beste werkgevers? 

Het is duidelijk dat er structurele oplossingen nodig zijn. En daarvoor hebben we beleidsmakers met visie en moed nodig. Maar intussen bij de pakken blijven zitten, staat haaks op het ondernemerschap van bedrijven en de snelheid waarmee Belgische bedrijven evolueren. Er is creativiteit nodig, een open geest en de durf om verschillende pistes te combineren. Werft u aan in een krappe arbeidsmarkt? Neem dan zeker volgende inzichten mee. 

1. Diversiteit is meer dan alleen focus op etniciteit 

   Wist u dat mensen die langdurig ziek zijn geweest, meer discriminatie ervaren op de arbeidsmarkt dan mensen met een andere etnische afkomst? Etniciteit staat slechts op de vierde plaats van factoren waarop er gediscrimineerd wordt. Op nummer één staat een arbeidsbeperking, op nummer twee een lage fysieke aantrekkelijkheid, op nummer drie een oudere leeftijd. 

2. Verder kijken dan de Belgische arbeidsmarkt 

   Hoewel we het liefst al het Belgische potentieel naar onze bedrijven willen brengen, moeten we ook realistisch zijn. Voor veel sectoren is de nood zo hoog, dat we ook buiten de grenzen van de Belgische mogelijkheden moeten kijken. Talent zoeken over onze landsgrenzen heen en zelfs over De Europese grenzen wordt meer en meer noodzakelijk. 

3. Retentie én aantrekkelijkheid verhogen 

   Meer mensen die langer aan boord blijven en kandidaten die spontaan bij u aankloppen omdat uw reputatie onweerstaanbaar is. Als u ergens kan aan werken dan is het aan uw werkgeversimago. Uw employer brand. Het zou uw heilige mantra moeten zijn. 

4. Zet slim in op bijscholing en omscholing 

   Ervaring en vaardigheden lijken vaak de heilige graal te zijn, maar daar knelt het net al te vaak op onze arbeidsmarkt. Geen ervaring, maar wel motivatie? Dan schuilt het potentieel achter bijscholing en omscholing. Ontwikkel het potentieel waar het kan. Want opleiden is meer dan ooit het nieuwe rekruteren. 

De arbeidsmarkt in cijfers*

• De arbeidsmarktkrapte in België is tussen 2013 en 2023 verdubbeld van 2 naar 4,6% 
• Het gemiddelde in Europa bedraagt 2,7% 
• Voor Vlaanderen loopt de spanning op tot 5,2%. In Wallonië en het Brussels Hoofdstedelijk elk 3,6% 
• België heeft een werkgelegenheidsgraad van 75,4% 
• 24,6% van de Belgische bevolking tussen 25 en 64 jaar zijn niet aan het werk. 
• Van die 24,6% is 3,7% werkzoekend en 20,9% inactief. 
• Voor Vlaanderen bedraagt de inactiviteit 19,2%, voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 24,5% en voor Wallonië 25,6% 

*Bron: Keynote Stijn Baert @Accent